‘In transitie’: “De bouwsector hinkt achterop in duurzaamheid”
‘In transitie’ is het geesteskind van auteur Dik Bijl en Kamp C-directeur Peter-Paul van den Berg. Het boek bestaat uit twee delen. ‘Onderweg naar een duurzame samenleving’ is geschreven als een ontdekkingsreis. ‘Duurzaamheid en innovatie in de bouw’ focust op de bouwsector. De boodschap in het tweeluik is duidelijk: onze samenleving moet veranderen. Maar hoe beginnen we daaraan?
Hoe stimuleren we de transitie naar een duurzame samenleving?
Peter-Paul van den Berg: “De mensheid lijkt vandaag op een sprinkhanenplaag. We zwermen over de aarde en plukken haar kaal. Veel mensen hebben geen voeling meer met de grondstoffen en de energie die nodig zijn om iets op ons bord te krijgen. Met technologie kunnen we ons leven makkelijker maken, maar we gaan daar veel te ver in. Het is echt niet zo vanzelfsprekend dat de supermarkt elke dag verse ananas kan aanbieden.” “Onze overconsumptie leidt ertoe dat we geen waardering meer hebben voor ons voedsel. Toen mensen alleen nog chips met zout of paprika konden kopen, was iedereen blij met zijn kommetje. Nu zijn er zoveel verschillende smaken en vormen dat elke keuze tot twijfel leidt: was de andere toch niet beter geweest? Kunnen kiezen is een vorm van rijkdom, maar te veel keuze leidt tot vervlakking. Dat gebrek aan waardering geldt trouwens niet alleen voor voeding: als er een lamp kapot is, kopen we een nieuwe en gooien de oude bij het restafval. We denken niet na over de grondstoffen en de energie die nodig zijn om zo’n lamp te maken. Dat moet toch beter kunnen.”
Staan mensen open voor een andere manier van leven?
Van den Berg: “Stilaan merk je wel dat mensen zich bewust worden van de problematiek. Ze willen anders met elkaar en met de wereld omgaan. Veel mensen staan ervoor open om dichter bij elkaar te leven en producten en diensten te delen. ‘Ervaren’ wordt belangrijker dan ‘bezitten’.”
“Ook in bouwprojecten staan bouwheren meer open voor duurzaam en circulair bouwen. Helaas is de bouwsector zelf nog niet mee. De meeste bouwprojecten vertrekken van een typisch businessmodel. Eerst tekent de architect zijn ontwerp gedetailleerd uit. Vervolgens gaat de aannemer alles herbekijken en opnieuw tekenen in functie van de afspraken die hij heeft met zijn vaste leveranciers. Het uiteindelijke werk wordt meestal uitgevoerd door goedkope onderaannemers die totaal geen band meer hebben met de initiële visie. Dat businessmodel is achterhaald. Maar zolang de sector binnen haar vaste kader blijft denken, is het moeilijk om dingen te veranderen.”
Kan transitiemanagement de bouwsector ondersteunen?
Van den Berg: “Ik hou eigenlijk niet zo van het woord ‘transitiemanagement’, ook al gebruik ik het zelf. Je kunt de transitie naar een duurzame samenleving niet ‘managen’ omdat het einddoel nog niet duidelijk is. Het is een proces van proberen en experimenteren. Op basis daarvan kun je mensen wel inspirerende voorbeelden aanreiken.”
“In Vlaanderen en Europa gebeurt te veel onderzoek om de huidige situatie in kaart te brengen en het perfecte pad naar een duurzame samenleving uit te stippelen. Maar dat zijn slechts de eerste stappen in het transitietraject. De echte veranderingen bereik je door verschillende opties uit te proberen en de resultaten met elkaar te delen. Dat is ook de rol die Kamp C wil opnemen: we willen de bouwsector begeleiden en inspireren om nieuwe mogelijkheden uit te testen en zo verder te evolueren.”
Gewoontes doorbreken is één ding, maar speelt de prijs ook geen grote rol in bouwkeuzes?
Van den Berg: “In de bouwsector leeft nog vaak het idee dat duurzaam duurder is. Dat is alleen het geval als je je vaste aanpak behoudt en er een duurzaam laagje bovenop legt. Als je het hele concept durft herdenken, kost een duurzame aanpak vaak minder dan een traditionele.”
“De bouwsector is jarenlang een kaalslag van efficiëntie geweest. Prijs was overal de belangrijkste factor. Op korte termijn lijkt dat voordelig, maar op langere termijn komt zowel de bouwheer als de aannemer bedrogen uit. Het is perfect mogelijk om méér winst te maken via duurzame bouwprocessen. Je moet er alleen voor open staan.”
Circulair bouwen gaat nog een stap verder dan duurzaam bouwen. Het vertrekt van een andere visie: duurzame materialen, duurzame financiering, andere businessmodellen … Krijgt die aanpak al voet aan de grond?
Van den Berg: “Circulair bouwen wordt in Vlaanderen nog te vaak herleid tot efficiënt recycleren. Je kunt een gebouw natuurlijk zo bouwen dat je het makkelijk weer uit elkaar kunt halen. Maar dat is maar een klein onderdeeltje van de circulaire economie. Circulair bouwen draait in de eerste plaats om flexibiliteit: als een gebouw na verloop van tijd een nieuwe bestemming krijgt, moet je het makkelijk kunnen aanpassen in plaats van het vlot te kunnen demonteren. Bij circulair bouwen komen verschillende aspecten kijken: financiering, businessmodellen, inbedding in de omgeving … Kamp C kan bouwbedrijven begeleiden in de keuzes die ze maken.”
Wat wil je met je boek bereiken?
Van den Berg: “Het eerste deel van ‘In transitie’ is voor een heel breed publiek geschreven, over de duurzame samenleving. Het tweede deel gaat specifiek over de bouwsector. Het doel van de twee boeken is echt om mensen wakker te schudden: we willen hen inspireren en stof tot nadenken geven. Als we maar één persoon kunnen overtuigen, is het de moeite waard geweest.”
Bron: Kamp C
